باز شُويِ چِلِّه شده گرگانِ ما اَسَّرِ نو

کِتَليا زير کُرسي وا نَرو يا که نَخُو

پُشِ سَر ، زِلَمب و زيمبُويِ درختا رِ بِوين

از تو کُودارِ نگاهت  زرد و سُرخا رِ بِچين

دِگِه قَيخُرُق نِداره ، شِفتِ اين در رِ بِوَن

پشت پايِ فصلِ پائيزه بوگو اُو بِريزن

اُرسيِ عُوچيکاتِه وا بُکُني ،تُمامِه کار

قِرقَشُو کردنِ بَلگا رِ بيريزش تو روبار

قُقِ قُر کرده يِ پائيزه رِ از بَر مُخواني؟

بَجُّوري باد و بِزَن داره زمستان ، مِداني؟

فصل گَمبيليِ برفه ، فصل گِردِ سَر و رو

فصل لَپَّر شدنِ چشمه يِ بالا سَرِ جو

عُوچيکِ اَشنِفه زَن اگه کَتُومَنقُو بگيره

گينگِنا رِ وَر بِده وَخِستِه اَفتُو بگيره

جنسِ اَلخُلوقِ اين کُتَل اگه برفي بِشِه

آراويرا  سَرِ شاخِ مَل اگه برفي بِشِه

آسُمان تِسکِه مِشه خَيلي مَکَم حرف مِزِنِه

هَي قِرَم قُروم کُنان به قايِده برف مِزِنِه

 ....

ننه سرما توي سارُقِ دلش اَلُو داره

سُرخِه چينه داره ، تندورِ دَدُو بَدُو داره

بابوجان که سَنجَبوقِ اَتَلاشِه وا کُنه

نَن کُلان سابي کُنه ماش پَتيکاشِه جا کنه

از نُماشان بيشينَن تا سينه سو گُل بُکُنه

بالا تَن پُرکِه يِ سَموَر،  دلِ قُل قُل بُکُنه

اَسّاهِه تا تَنگِ صُب شُوچِرِه رِ مُلُمبانَن

اَتِکَل توته بِکَل رِ يَک رِوَندم مُخوانن

نيمِ لا به ماتي تي چشما رِ سينجاق مُکُنَن

ذُغالِ کُفِش مِدَن قِليانا رِ چاق مُکُنَن

هر چي تَرسندوکِه رِ با تَتَقانو تُو مِدَن

واسِه گَرمَکِه ذُغاله تو چِلَک اَلُو مِدَن

با دو تا کوکو بيرينجي بِچِه رِخشَن مُکُنَن

باراي چشمِ نِظَر ، شَما رِ روشن مُکُنَن

تَه مِدَن پُشتِ زيکا رِ با دو سه تا اَفشَلِه

يَکي اُنور مُخوانِه : آقاي صَبا، آهاي بله

ناردانايِ زيرِ پَلوار اَگِه آبلَمبو بِشَن

بُلغا از خنده مِثِ قرمزيِ لَبو مِشَن

گِزَرِ دَم مُکُنَن با کدوحلوايي مِدَن

پُشِبَندِ هم دِگه تا دَمِ صُب چايي مِدَن

پَنگولِ يَک نِفَره تو اُنشُو خُب فرو مِرِه

تو بوگو شُو چِرِه پائين چِطُو از گَلو مِرِه؟

اَگِه که سُرخِ جِجِق باشه خُبِه هندوانه

يَکي تَه نِداده مارمُرده ، تِخي مُچُپانه

سَرِ کِيفَن همه از لُوارِلِويرِ خاطره

مِيجريِ سِرِّ مَگو، مُحالِ يادشان بِره

چشمِ چشمُو مُکُنَن هَي قُدُمان تويِ مَيا

چَک چَکِ اولِ خورشيد، دَکارِه بارايِ ما

پِلتِه يِ اَفتُو رِ تُو مِدَن با صد تا بَلکَمِه

بِوينَن اَسَّرِ نو تير و کُمانِ رُستَمِه

مُخوانَن اولِ دي گُرگانيا به اين زُبان

پَستاپوستا نِدارَن  چِلِه مُبارک اَره جان

 

 

کليدواژه ي گرگاني ويژه شعر شب چله

کِتَلي= يک پهلو

نَخُو = نخواب

زلمب و زيمبو= گل منگلي

کودار= چهارچوب در

قيخرق= قشقرق

شفت در = چفته ي در

اُرسي= پنجره ي مشبک متحرک

عوچيک= مژه

قرقشو= بزک دوزک کردن

روبار= رودخانه

قُق = قوزک پا

قُر کرده = وَرَم کرده

از بَر = از حفظ

بجوري= بدجوري

بادوبزن = طوفان

گمبيل = چاق

گرد سر و رو= صورت گرد دارد

در اين مصرع ، آدم برفي  تصوير شده

لپر= لبريز

جو= جوي آب

الخلوق= کُت

کتل= صخره ي کوه

آراويرا= آرايش و ويرايش

مل = تاک انگور

تسکه = قدکوتاه

مکم= محکم

قرم قروم = رَجز خواني کردن

قايده= اندازه

سارق= بقچه

الو = زبانه آتش

سرخه چينه = لب سرخ

تندور = تنور

ددو بدو = تکاپو

بابو= پدربزرگ

سنجبوق = مهر و موم شده

اتلا = اتل ها و متل ها

وا = باز

 

نن کلان= مادربزرگ

سابي = پذيرايي

ماش پتيکا = نوعي خورشت محلي

نماشان = عصرگاه

سينه سو = سپيده صبح

تن پرکه = قسمت بالايي سماور ،زير قوري

اساهه = همين لحظه ، در دم

تنگ صب = اول صبح

ملمبانن = ميخورند

اتکل توته به کل= اتل متل توتوله

يک روند= پشت سر هم

نيم لا = نيمه بسته

ماتي تي = شکوفه ي ماه

سينجاق = سنجاق

کُف = فوت کردن (بعد از دعا)

ترسندوک = ترسو

تتقانو = قلقلک

تُو = تاب دادن

گرمکه = ذرت پخته شده

چلک = حلب پيتي

کوکو بيرينجي= نوعي شيريني که با کته ي برنج ،آرد ، شکر درست شده و با روغن.   سرخ ميشود ، سپس با مربا يا پودر قند خورده ميشود.

رخشن = سرگرم کردن

 

شَما = شمع ها

ته مدن = فرو ميدهند، مي بلعند

پشت زيک= نوعي شکلات خانگي ست که با شکرقوام آورده شده داغ، کنجد و گردوي ريز ريز شده ، ممزوج  و پس از سرد شدن و ريز شدن ،با چاي  خورده ميشود.

افشله = شربت با آب نارنج

آقاي صبا = شعر بلندي ست که يک نفر ميخواند و بقيه ي حاضرين در فواصلي خاص، پاسخش را ميدهند.

ناردان = انار دانه

پلوار = چوبهاي بالاي پشت بام

آبلمبو = له کردن و فشار دادن انار

بُلغ = گونه

مث = مثل ،شبيه

گِزَر = هويج زرد

پُشبند = يکسره

دم صب = نزديک صبح

پنگول= انگشتهاي پنجه

يک نفره = فلاني

انشو= نارنگي محلي

چطو= چطور

سرخ ججق = به غايت سرخ

مار مرده= نوعي خوراکي ست که از برنج نيم دانه کوبيده شده ، پودر شکر يا خاک قند، کنجد سرخ شده و گردي کوبيده شده   ممزوج شده و مانند آرد نخودچي ،ميل ميشود.

تخي = لبريز،پر

مچپانه= به زور جا ميدهد

سر کيف = بسيار خوشحال

لوار لوير = خيلي زياد

ميجري = صندوقچه

سر مگو = راز دار

چشم چشمو= چشم انتظار

قدمان = استوار و پابرجا

ميا= هواي ابري

چک چک اول = اولين بار

دکاره = در حال آمدن است

پلته = فتيله

افتو = آفتاب

بلکم = شايد

بوينن = ببينند

اسرنو = مجدداً

تير و کمان رستم = رنگين کمان

پستا پوستا = اندوخته پنهان

 

شاعر و پژوهشگر فرهنگ عامه