فرسودگي ناوگان حمل و نقل
یادداشت |
دکتر رحمان قره باش
مشکل فرسودگي ناوگان حمل و نقل در ايران، چالشي پيچيده و چند وجهي است که ريشه در عوامل متعددي از جمله تحريم‌ها، عدم سرمايه‌گذاري کافي، و ناکارآمدي برخي سياست‌ها دارد. اين مسئله تنها يک چالش فني نيست، بلکه تأثيرات گسترده‌اي بر اقتصاد، محيط زيست و زندگي روزمره مردم دارد. در اين نوشتار، با رويکردي تحليلي و مبتني بر داده‌ها، به بررسي عميق ابعاد مختلف اين مسئله پرداخته و راهکارهاي عملي براي بهبود وضعيت ارائه مي‌شود.
ابعاد بحران فرسودگي ناوگان
پيامدهاي تحريم‌ها:
تحريم‌هاي اقتصادي عليه ايران، دسترسي به تکنولوژي‌هاي نوين، قطعات يدکي و منابع مالي براي نوسازي ناوگان را به شدت محدود کرده است. اين محدوديت‌ها به ويژه در بخش‌هاي حمل و نقل دريايي و هوايي که نيازمند تجهيزات پيشرفته‌تر هستند، به صورت چشمگيري احساس مي‌شود. در نتيجه، عمر مفيد ناوگان کاهش يافته و هزينه‌هاي تعمير و نگهداري افزايش يافته است.
عدم سرمايه‌گذاري کافي: نبود سرمايه‌گذاري‌هاي بلندمدت و پايدار در بخش حمل و نقل، باعث شده است که ناوگان کشور نتواند خود را با استانداردهاي جهاني تطبيق دهد. اين امر منجر به فرسودگي تدريجي ناوگان و کاهش بهره‌وري آن شده است.
پيري زيرساخت‌ها: علاوه بر فرسودگي ناوگان، زيرساخت‌هاي حمل و نقل مانند جاده‌ها، راه آهن و بنادر نيز به دليل عدم نگهداري مناسب، دچار فرسودگي شده‌اند. اين امر باعث افزايش هزينه‌هاي عملياتي، کاهش ايمني و کاهش ظرفيت حمل و نقل شده است.
تبعات زيست‌محيطي: ناوگان فرسوده، به دليل مصرف سوخت‌هاي فسيلي و انتشار آلاينده‌ها، به محيط زيست آسيب جدي وارد مي‌کند. اين امر باعث افزايش آلودگي هوا، تغييرات آب و هوايي و مشکلات بهداشتي شده است.
افزايش هزينه‌هاي عملياتي: فرسودگي ناوگان، هزينه‌هاي تعمير و نگهداري را به شدت افزايش داده است. از طرفي، مصرف سوخت بالا و کاهش بهره‌وري، هزينه‌هاي عملياتي را نيز بالا برده و در نهايت به افزايش هزينه‌هاي حمل و نقل براي توليدکنندگان و مصرف‌کنندگان منجر شده است.
کاهش ايمني: ناوگان فرسوده، احتمال وقوع حوادث رانندگي و ريلي را افزايش داده است. اين امر علاوه بر خسارات مالي، باعث تلفات جاني و آسيب‌هاي اجتماعي مي‌شود.
تأثيرات بر اقتصاد و جامعه
کاهش بهره‌وري اقتصادي: فرسودگي ناوگان، بهره‌وري در بخش توليد و توزيع را کاهش داده و در نتيجه به رشد اقتصادي لطمه مي‌زند.
افزايش هزينه‌هاي توليد: افزايش هزينه‌هاي حمل و نقل به عنوان يکي از هزينه‌هاي اصلي توليد، بر قيمت تمام‌شده کالاها افزوده و رقابت‌پذيري محصولات ايراني را کاهش مي‌دهد.
کاهش کيفيت خدمات: فرسودگي ناوگان، کيفيت خدمات ارائه شده به مردم را کاهش داده و رضايت‌مندي آنها را پايين مي‌آورد.
افزايش شکاف توسعه‌اي: عدم دسترسي به خدمات حمل و نقل مناسب در مناطق محروم، شکاف توسعه‌اي بين مناطق مختلف کشور را افزايش مي‌دهد.
راهکارهاي برون‌رفت
توسعه سرمايه‌گذاري: جذب سرمايه‌گذاري‌هاي داخلي و خارجي در بخش حمل و نقل، احداث زيرساخت‌هاي جديد و نوسازي ناوگان موجود، از جمله اولويت‌هاي اصلي است.
تسهيلات مالي: ارائه تسهيلات مالي به شرکت‌هاي حمل و نقل براي خريد تجهيزات جديد و نوسازي ناوگان، مي‌تواند به تسريع اين روند کمک کند.
حمايت از توليد داخلي: حمايت از توليد داخلي قطعات و تجهيزات حمل و نقل، کاهش وابستگي به واردات و ايجاد اشتغال را به دنبال خواهد داشت.
توجه به حمل و نقل سبز: توسعه حمل و نقل پاک و استفاده از سوخت‌هاي پاک، به کاهش آلودگي هوا و بهبود کيفيت زندگي کمک مي‌کند.
به‌روزرساني قوانين و مقررات: اصلاح قوانين و مقررات مربوط به حمل و نقل، ايجاد محيطي رقابتي و شفاف براي سرمايه‌گذاري را فراهم مي‌سازد.
توسعه حمل و نقل ترکيبي: تلفيق انواع مختلف حمل و نقل (جاده‌اي، ريلي، دريايي و هوايي)، مي‌تواند بهره‌وري را افزايش داده و هزينه‌ها را کاهش دهد.
با اين اوصاف، فرسودگي ناوگان حمل و نقل ايران، يک چالش پيچيده و چند وجهي است که نيازمند يک رويکرد جامع و هماهنگ براي حل آن است. با اتخاذ راهکارهاي مناسب و سرمايه‌گذاري‌هاي بلندمدت، مي‌توان اين مشکل را برطرف کرده و به توسعه پايدار بخش حمل و نقل کمک کرد.
عضو هيات نمايندگان اتاق بازرگاني
استان گلستان