محمد اسماعيل اسدي-   درخت انجيلي، يا همان درخت آهني ايران، با قامتي استوار و زيبايي خيره‌کننده خود، در باغ گياه‌شناسي هورتوس بوتانيکوس آمستردام هلند مي‌درخشد. تصور کنيد در ميان يکي از قديمي‌ترين و زيباترين باغ‌هاي گياه‌شناسي اروپا قدم مي‌زنيد و ناگهان با گنجينه‌اي از دل جنگل‌هاي باستاني شمال ايران روبرو مي‌شويد! درخت انجيلي، يا همان درخت آهني ايران، با قامتي استوار و زيبايي خيره‌کننده خود، در باغ گياه‌شناسي هورتوس بوتانيکوس آمستردام هلند مي‌درخشد و بازديدکنندگان را شگفت‌زده مي‌کند.
اين درخشش، روايتگر ارتباط عميق طبيعت ايران با جهان و گواهي بر ارزش بي‌بديل جنگل‌هاي هيرکاني ماست. مطلبي که در ادامه مي‌بينيد و مي‌خوانيد، نگاهي است به حضور اين درخت ارزشمند ايراني در يکي از مهم‌ترين مراکز علمي و گردشگري هلند.

هورتوس بوتانيکوس؛ موزه‌اي زنده از دنياي گياهان در پايتخت هلند
باغ‌هاي گياه‌شناسي، تنها مجموعه‌اي از درختان و گل‌ها نيستند؛ آن‌ها موزه‌هاي زنده، مراکز تحقيقاتي پويا و فضاهايي براي آموزش و آگاهي‌بخشي عمومي درباره اهميت حيرت‌انگيز گياهان و لزوم حفاظت از تنوع زيستي کره زمين به شمار مي‌روند. بازديد از اين باغ‌ها تجربه‌اي بي‌نظير براي هر طبيعت‌دوست و گردشگري است. در ميان اين باغ‌هاي ارزشمند جهاني، باغ گياه شناسي هورتوس بوتانيکوس آمستردام جايگاه ويژه‌اي دارد. اين باغ که در سال 1638 ميلادي و با هدف تحقيق و تدريس علوم گياه‌شناسي تأسيس شده، نه تنها يکي از قديمي‌ترين باغ‌هاي گياه شناسي جهان است، بلکه با مساحت 1.2 هکتار و ميزباني از بيش از 4000 گونه گياهي از سراسر دنيا، مجموعه‌اي بسيار غني محسوب مي‌شود. هورتوس سالانه پذيراي 200 هزار بازديدکننده از سراسر جهان است و به دليل قرار گرفتن در مرکز شهر آمستردام و نزديکي به ديگر جاذبه‌هاي توريستي، به يکي از محبوب‌ترين ديدني هاي آمستردام تبديل شده است. اين باغ نقش کليدي در حفظ تنوع زيستي گياهي و تحقيقات علمي در اروپا ايفا کرده است.

از جنگل‌هاي هيرکاني تا قلب اروپا؛ حکايت درخت آهني ايران
در ميان انبوه گياهان کمياب و ارزشمندي که از مناطق مختلف جهان در باغ هورتوس گرد هم آمده‌اند، گونه‌اي خاص توجه بازديدکنندگان اروپايي و به‌ويژه ايرانيان مقيم يا مسافر هلند را به خود جلب مي‌کند: درخت انجيلي يا همان درخت آهني ايران.
اين درخت شگفت‌انگيز با نام علمي Parrotia persica، بومي انحصاري جنگل هاي هيرکاني شمال ايران است. قدمت اين گونه به ميليون‌ها سال قبل و دوران سوم زمين‌شناسي بازمي‌گردد و به همين دليل از آن به عنوان "فسيل زنده" يا "يادگار عصر يخبندان" ياد مي‌شود. چوب بسيار محکم و متراکم آن که دليل نامگذاري "درخت آهني" است، يکي از ويژگي‌هاي منحصربه‌فرد آن محسوب مي‌شود.
اما شايد زيباترين جلوه درخت انجيلي، پاييز رنگارنگ آن باشد. در اين فصل، برگ‌هاي پهن اين درخت طيفي خيره‌کننده از رنگ‌هاي زرد، نارنجي، قرمز و سبز را به نمايش مي‌گذارند و منظره‌اي چشم‌نواز خلق مي‌کنند که بسياري از گردشگران را جذب جنگل‌هاي شمال ايران مي‌کند. خاصيت همجوشي شاخه ها (پيوند خوردن طبيعي شاخه‌ها هنگام برخورد) نيز يکي ديگر از شگفتي‌هاي اين درخت است که ساختارهاي طبيعي زيبا و گاه عجيبي را پديد مي‌آورد.

گنجينه‌اي که در خانه داريم، اروپاييان براي ديدنش هزينه مي‌کنند!
نکته جالب توجه و تأمل‌برانگيز اينجاست که براي ديدن يک نمونه از درخت آهني ايراني در باغ گياه‌شناسي هورتوس آمستردام، بايد ورودي 13.5 يورويي بپردازيد. اروپاييان علاقه‌مند با اشتياق اين مبلغ را پرداخت مي‌کنند تا از نزديک اين درخت باستاني و زيبا را تماشا کنند. اين در حالي است که ما در ايران، در گستره وسيع جنگل هاي هيرکاني و در پارک‌هاي جنگلي بي‌نظيري مانند پارک جنگلي النگدره گرگان، ميزبان کلني‌هاي انبوهي از اين درختان ارزشمند هستيم که آزادانه در طبيعت بکر روئيده‌اند. مي‌توانيد به سادگي در اين جنگل‌ها قدم بزنيد، درختان انجيلي را از نزديک ببينيد، شاخه‌هاي درهم‌تنيده آن‌ها را لمس کنيد و از انرژي مثبت اين يادگاران طبيعي بهره‌مند شويد، بدون پرداخت هيچ هزينه‌اي براي ديدن خود درخت. اين مقايسه، اهميت و ارزش گنجينه جهاني جنگل هاي شمال ايران را بيش از پيش نمايان مي‌سازد. در زماني که در برخي کشورهاي اروپايي تنها فسيل يا نهايتاً تک درختي از اين گونه در باغ‌هاي گياه‌شناسي يافت مي‌شود، ما از داشتن رويشگاه‌هاي وسيع آن برخورداريم. بياييد قدر اين داشته‌هاي طبيعي بي‌بديل را بدانيم و با حفاظت از جنگل‌هاي هيرکاني و درختان ارزشمندي مانند انجيلي، اين ميراث طبيعي گران‌بها را براي نسل‌هاي آينده حفظ کنيم.