عبدالرحيم لطفي- بحران آب‌هاي زيرزميني در گلستان  ما را لزوم بازنگري در کشاورزي و اجراي عمليات احيايي و آبخيزداري کيده است. استان گلستان، با وجود منابع طبيعي ارزشمند، طي دهه‌هاي اخير با بحران کاهش منابع آب زيرزميني مواجه شده است. افت سطح آب در دشت‌هاي استان به دليل برداشت‌هاي بي‌رويه، تغييرات اقليمي، و استمرار کشاورزي سنتي، به مرز هشدار رسيده است. اما در اين ميان، اميد به نجات منابع آب با اتکا به مديريت علمي و اجراي طرح‌هاي آبخيزداري و آبخوان داري زنده نگه داشته شده است. کاهش سطح آب‌هاي زيرزميني؛ زنگ خطري براي کشاورزي و زندگي کشاورزان است. داده‌هاي موجود نشان مي‌دهد سطح منابع آب زيرزميني در برخي دشت‌هاي استان مانند گرگان و گنبد تا بيش از نيم متر در سال کاهش يافته است. اين پديده نه‌تنها کيفيت و کميت منابع آب را تهديد مي‌کند، بلکه تبعاتي چون نشست زمين، خشک شدن چاه‌ها و مهاجرت روستايي را در پي دارد. در اين ميان نقش کشاورزي سنتي در تشديد بحران بسيار قابل توجه است، زيرا بيش از 80 درصد آب مصرفي استان در بخش کشاورزي صرف مي‌شود، آن هم با روش‌هاي سنتي چون آبياري غرقابي و کشت‌هاي پرمصرف. تداوم اين شيوه‌ها بدون در نظر گرفتن ظرفيت منابع آب زيرزميني، موجب تخريب تدريجي اکوسيستم و تهديد امنيت غذايي مي‌شود و بايد براي اصلاح اين فرايند از آبخيزداري و آبخوانداري بهره برد. مي توان گفت آبخيزداري و آبخوانداري  ستون فقرات احياي منابع زيرزميني و در زمره روش‌هاي علمي و کم‌هزينه براي احياي منابع آب هستند. اقداماتي مانند ساخت بندهاي خاکي، سنگي-ملاتي و گابيوني براي کنترل و ذخيره سيلاب‌ها، افزايش نفوذ آب به خاک و تقويت تغذيه طبيعي آبخوان‌ها،کاهش فرسايش خاک و حفظ پوشش گياهي و کاهش سرعت رواناب‌ها و افزايش زمان ماندگاري آب در حوزه‌هاي آبخيز، اجراي اين طرح‌ها در استان گلستان به‌ويژه در مناطق کوهپايه‌اي و بالادست مانند مينودشت، راميان و علي‌آباد مي‌تواند به‌صورت مستقيم موجب افزايش سطح سفره‌هاي زيرزميني شود و به عنوان يک سپر طبيعي در مقابل خشکسالي عمل کند علاوه بر اين مي توان با  توسعه آبياري نوين و کاهش هدررفت آب در مزارع در کنار  اصلاح الگوي کشت بر اساس ظرفيت منابع آب و انسداد چاه‌هاي غيرمجاز و نظارت بر بهره‌برداري مجاز و بوجود آوردن زمينه هاي مشارکت مردم در نگهداري پروژه‌هاي آبخيزداري و افزايش سرمايه‌گذاري در پژوهش و فناوري‌هاي بومي آب، دست دوستي به طبيعت داد و به ارتقاي منابع آبي ياري رساند. در نهايت بايد گفت: نجات منابع آب زيرزميني استان گلستان، در گرو تلفيق دانش بومي و علمي است. آبخيزداري و آبخوانداري نه‌تنها به احياي منابع کمک مي‌کنند، بلکه زمينه‌ساز توسعه پايدار کشاورزي و حفظ زيست‌بوم استان نيز خواهند بود. امروز زمان آن است که با نگاهي فراتر از روش‌هاي گذشته، آينده‌اي پايدار براي منابع آبي و معيشت مردم گلستان رقم بزنيم.

مديرکل اسبق منابع طبيعي گلستان