هيئتهاي غير بومي در گرگان
یادداشت |
محمد انصار
در دوره معاصر، مردماني از استانهاي گوناگون، به شهر گرگان آمدند. پس از مدتي، از زندگي در اينجا خشنود ميشوند و تصميم به ماندگار شدن ميگيرند. برخي از آنها، مسجد و هيئت ساختند تا مراسمهاي ديني بويژه ماه محرم را با هم برگزار کنند و در کنار آن، از احوال يکديگر جويا شوند. زيرا که گرگانيها، براي برپايي مراسم در اين ماه، از تکيه بهره ميگرفتند و آنها، از حضورشان در آنجا، احساس غربت ميکردند. لذا حدوداً از سال 1340 به بعد، در گرگان، هيئتهاي مذهبي غيربوميها شکل گرفت. ابتدا برنامههايشان در مساجد، امامزادهها يا خانههاي خودشان برپا ميشد. سپس مکان ويژهاي براي خودشان ساختند که ميخواهيم از آنها نام ببريم. غيربوميها بر روي تابلوي هيئتشان، ابتدا نام شهر يا روستايشان را با پسوند (هاي) مينويسند و سپس اين عبارت را در جلوي آن ميگذارند. مقيم شهر گرگان. نوشتن اين عبارت مازاد است. بهتر است نام شهر يا روستايشان را با پسوند جمع (ها) بنويسند. مثلاً هيئت بيارجمنديها. براساس سرشماري سال 1335، بيشترين مهاجرين به شهر گرگان، شاهروديها و سيستانيها هستند. از روستاهاي شاهرود، ميتوانيم از طرود، دزيان، ميقان، گيور، طاش، مزج، غزازان، دستجرد و از شهرهاي نزديک به آن هم، ميتوانيم از بسطام، مُجن و بيارجُمند نام ببريم. ساير مهاجرين استان سمنان، از روستاي ريآباد شهر ميامي، رَشم شهر گرمسار و ديباج (چهارده) شهر دامغان هستند. همهي آنها، هيئت جداگانهاي دارند. در ميان آنها، بيارجمنديها و طروديها، علاوه بر هيئت، مسجد هم دارند. بيارجمنديها برنامههاي دينيشان را در مسجد للهيان محله سرچشمه (کنار امامزاده بي بي سبز) برگزار ميکردند که حسين بينياز سرپرستي مسجدشان را بعهده داشت. فضاي کوچک آنجا، نتوانست جوابگوي جمعيت آنها باشد. لذا آنها مسجد بزرگي در خيابان فردجهان ساختند که کلنگ ساخت آن، در روز عيد فطر سال 1344 در زميني که روبهروي آن، منبع آب بود، زده شد. اين مسجد، حدوداً در سال 1346 به کوشش سيدکاظم فاضلي و ديگران راهاندازي شد. او مدتي پيشنماز آنجا بود. سپس به ترتيب، رضا و عبدالله احمدي آمدند. مسجد طروديها به نام مسجد اباعبدالله الحسين (ع) مشهور است. در خيابان ايرانمهر بالا، قرار دارد. در سال 1352 به کوشش مردم ساخته شد. نخستين پيشنماز آنجا، سيدخليل موسوي بود. سپس به جاي او حدوداً از سال 1356 سيدرحيم موسويپارسايي آمد. سيستانيها به طور پراکنده در همه جاي شهر هستند. اما پايگاه ديني آنها، برخلاف شاهروديها، يکي است و آن، حسينيهاي است که در شهرک حافظ قرار دارد. بيشترين مهاجران استان خراسان رضوي، از روستاهاي شهر سبزوار يعني کاهک، نوده، شهرآباد، مِهر (داورزن) هستند. ساير مهاجرين، از شهرهاي کاشمر و تربت هستند. همچنين مردم شهر ارسک نزديک شهر بُشرويه و اهالي دهستان سرولايت شهرستان نيشابور هم هيئت دارند. از خراسان جنوبي، ميتوانيم از شهر بيرجند و روستاي نيگنان نام ببريم. در ميان خراسانيها، مهريها و کاشمريها علاوه بر هيئت، مسجد هم دارند. مسجد مهريها در خيابان عدالت 41 قرار دارد که به آن، مسجد حسيني گفته ميشود. زمين مسجد، در سال 1345 با کمک خيرين، خريداري و سپس در سال 1347 ساخته شد. چند سال بعد، شهرآباديها در کوي اسلامآباد، مسجدي ساختند و نامش را وليعصر (ع) گذاشتند. مسجد علي بن ابي طالب (ع) براي کاشمريهاست که در سال 1360 در خيابان امام رضا (ع) ساخته شد. با اينکه استان خراسان شمالي، چسبيده به استان گلستان است، اما مهاجران آنها، مسجد و هيئتي ندارند. بيشترين مهاجران استان مازندران، از روستاهاي شهرستان بهشهر مانند آغودرّه، پابند، رودبارک و پارسا هستند. البته رودبارک، زماني جزء استان مازندران بود و بعداً به استان سمنان پيوست. پابنديها، مسجد دارند که در محلهي طهماسبي قرار دارد. آنها حدوداً از سال 1350، در اين محله مستقر شدند و مسجد را در سال 1354 ساختند و روز به روز، آن را گسترش دادند که اکنون زيربناي آن، به 1000 مترمربع ميرسد. آذربايجانيها از ديگر مهاجريني هستند که در ميدان مازندران (شهيد هزارجريبي) مسجد دارند که در سال 1348 کلنگ ساخت آن در زميني که قبلاً باغ بود، به زمين زده شد. سيدحبيبالله طاهري از سال 1350، پيشنمازي اين مسجد را بعهده گرفت. محل هيئتشان در جنوب محله سرپير است. ناگفته نماند که بعداً مردم اطراف شهر گرگان هم، از مهاجران خارج از استان، ياد گرفتند و هيئت تشکيل دادند. با گذشت زمان، مکان ويژهاي ساختند که براي نمونه ميتوانيم از هيئتهاي مردم روستاهاي بالاجاده، دنگلان، شموشک، معصوم آباد، ايلوار و... نام ببريم.
پژوهشگر