کوثر قندهاري

پس از بررسي شيوه هاي تفکر خلاق، تفکر نقاد و تصميم گيري در شماره هاي پيشين، در نهايت به آخرين بخش از مهارت هاي رشد شناختي يعني مهارت حل مسئله مي رسيم. مهارت حل مسئله يک مهارت شناختي است که نياز به خرده مهارت هاي زيادي من جمله: تفکر خلاق، تفکر نقاد، تصميم گيري و پيش بيني پيامد دارد. به همين دليل در پايان همه اين مهارت ها به آموزش آن مي پردازيم و به همين سبب نيز مي توان گفت جز مهارت هاي دشوار قرار دارد.اما از جهتي که آموزش براي رده سني کودکان است بنابراين بايد با تمرين هاي ساده و قابل درک پيش برويم.

در ابتدا با بازي ماز شروع مي کنيم، و يک ماز به کودک مي دهيم و قوانين بازي که شامل :" از يک مسير فقط يک بار مي توان رد شد، به عقب نمي توان برگشت و هر مسير اشتباه يک امتياز منفي دارد و در مدت زمان معين بايد مسير را طي کنند و اينکه از ديوارها نبايد رد شوند." را به آنان مي گوييم و گوشزد مي کنيم که قبل از شروع بازي به خوبي ماز را بررسي کنند و مسير درست را پيدا کنند و سپس اقدام کنند. از جهتي که صبر بچه ها کم است، معمولا زماني را به فکر کردن و سبک و سنگين کردن نمي دهند و بلافاصله شروع به اقدام گاها اشتباه مي کنند. بنابراين بازي ماز تمرين مناسبي جهت متمرکز شدن به ويژه در کودکان بيش فعال است. و در ادامه به آن ها مي گوييم:" چنانچه بازي را درست اجرا کنند، به عنوان پاداش زمان تفکر اوليه شان افزايش پيدا مي کند."

بازي ديگر که بدين منظور مي توان استفاده کرد؛ "حل کردن پازل" است که مهارت هاي حل مسئله را بهبود مي بخشد. در ابتدا چنانچه بچه ها بازي پازل را بلد نبودند برايشان توضيح مي دهيم و در ادامه بچه ها را به گروه هاي دو نفره تقسيم مي کنيم تا پازل را حل کنند و هر گروهي زودتر انجام داد، برنده اعلام مي شود.

پس از تکميل پازل، توضيح مي دهيم که براي درست کردن پازل، راه هاي مختلفي وجود دارد و بعنوان مثال در ابتدا مي توانيم شکل اصلي را درست کنيم و بعد منظره اطراف را و يا بالعکس و در نهايت وقتي بازي تمام شد، به بچه ها مي گوييم:" مشکلات زندگي نيز به همين صورت است و به روش هاي مختلف مي توانيم آن ها را حل کنيم." سپس از بچه ها مي خواهيم نفري يک مشکل بگويند و بقيه بچه ها نيز هرکدام روشي براي حل آن بگويند و چنانچه بچه ها نتوانستند مشکلي را بگويند، خودمان مثال هاي متعدد مناسب سن آن ها مي زنيم.

بازي ديگري که در جهت آموزش مهارت هاي حل مسئله مي توان انجام داد (نمايش بچه گمشده) است. به بچه ها مي گوييم: مي خواهيم نمايشي بازي کنيم و يکي از آن ها نقش بچه اي را بازي مي کند که در پارک گم شده است و بقيه سعي مي کنند به او کمک کنند. بچه ها مي توانند به صورت گروهي اين کار را انجام دهند و هر گروه راه حل خود را از طريق نمايش به ديگران نشان دهد و در آخر به بچه ها مي گوييم هرگاه مشکلي پيش آمد، به جاي گريه مي توانيم به آن مسئله فکر کنيم و مشکل را حل کنيم. در اين بازي هر کودک نماد يک راه حل براي حل مشکل است.

فعاليت ديگر در اين زمينه مهارت حل مسئله است. در اين فعاليت موقعيت هاي متعددي به بچه ها ارائه مي دهيم و آن ها را سر دو راهي  مي گذاريم. و آن ها بايد راه حلي پيدا کنند اما نکته حائز اهميت اين است که هيچ راه حلي کامل نيست و در هر راه حل يک سري تبعات نهفته است. و اين مسئله ايست که درمانگران شناختي نيز از آن زياد ياد مي کنند و مي گويند در هر کاري چيزهايي براي از دست دادن است. در نهايت درباره شيوه ارائه راه حل و فوايد و مضرات آن با يکديگر گفت و گو مي کنيم.

از سري سناريوهايي که در اين فعاليت مي توان استفاده کرد، مي توان به ( شما 8تا دوست داريد اما پدر و مادرتان گفته اند براي تولدتان فقط 5 نفر را مي توانيد دعوت کنيد، حال چه مي کنيد؟ يا با دختر عمويتان به شهربازي رفته ايد و او مي خواهد سوار چرخ و فلک شود اما شما از ارتفاع مي ترسيد و دوست نداريد او فکر کند شما ترسو هستيد، حالا چه مي کنيد؟ و....)  و ساير موقعيت هاي اينچنيني اشاره کرد.

و در نهايت آخرين فعاليت از اين قسمت، فعاليتي است با عنوان ( بزرگترين مشکل من) است، بدين صورت که بچه ها پشت به هم مي نشينند و هرکس به بزرگترين مشکلي که دارد، فکر مي کند و هرزمان که مشکلشان را پيدا کردند، برمي گردند و رو به گروه مي نشينند. سپس تک تک بچه ها مشکلشان را مي گويند و اگر توانستند مشکلشان را حل کنند، راه حل آن را نيز بگويند و چنانچه نتوانستند از ساير بچه ها در جهت رفع مشکل کمک بگيرند. با انجام اين تمرين ها به کودکان آموزش مي دهيم که زندگي همه داراي چالش و مشکل است و مهم اين است که در چنين شرايطي به خوبي آن را کنترل کنيم و هيجان زده نشويم و در نهايت در جهت حل آن اقدام نماييم. در شماره بعد به بررسي مهارت هاي رشد اجتماعي کودکان مي پردازيم.