■ فاطمه سراواني

در لابه‌لاي اسناد کهنه و غبارگرفته تاريخ، گاه گوهرهايي پيدا مي‌شوند که ارزش‌شان فراتر از زمان و مکان است. نامه‌اي متعلق به سال 1345 خورشيدي، از دل بايگاني‌ها بيرون آمده و در شبکه‌هاي اجتماعي دست به دست مي‌شود؛ نامه‌اي که نه‌تنها سندي اداري، بلکه گواهي بر درايت و مسئوليت‌پذيري نسلي از مديران ايراني است.

ماجرا از اين قرار است: در آن سال‌ها، درخواستي براي حفر چهار حلقه چاه در دشت ممنوعه جيرفت به وزارت آب و برق وقت ارسال مي‌شود. امضاي عليقلي بياني، معاون فني وزارتخانه، پاي اين درخواست نقش بسته است. اما پاسخ وزارتخانه، نقطه عطف اين ماجراست؛ پاسخي که نشان مي‌دهد در آن دوران، چه ديدگاه‌هاي ارزشمندي در زمينه مديريت منابع طبيعي وجود داشته است.

پاسخ وزارت آب و برق صريح و قاطع بود: «منابع آب و خاک به يک نسل تعلق ندارد و دولت نمي‌تواند شاهد و ناظر از بين رفتن اين منابع باشد...!»

اين عبارت کوتاه، چکيده‌اي از يک فلسفه عميق و حکيمانه است؛ فلسفه‌اي که بر پايه حفظ منافع آيندگان و نگرش بلندمدت به منابع طبيعي استوار است. اين پاسخ، تنها يک رد درخواست ساده نيست، بلکه بيانيه‌اي است در دفاع از حق نسل‌هاي آينده براي داشتن آب و خاک سالم. در روزگاري که دغدغه‌هاي زيست‌محيطي و پايداري منابع به اندازه امروز مطرح نبود، چنين نگرشي از سوي مديران دولتي بسيار قابل توجه است. آن‌ها به خوبي درک مي‌کردند که منابع آب و خاک، امانتي هستند در دست ما و ما موظفيم آن‌ها را به‌درستي مديريت کرده و به نسل‌هاي بعدي تحويل دهيم.

اين رويکرد، در نقطه مقابل ديدگاه‌هاي کوته‌بينانه‌اي قرار دارد که صرفاً به منافع کوتاه‌مدت و بهره‌برداري بي‌رويه از منابع توجه دارند. تصميمي که در سال 1345 گرفته شد، نشان مي‌دهد که مي‌توان با اتخاذ تصميمات درست و مسئولانه، از تخريب منابع جلوگيري کرد و آينده‌اي بهتر را رقم زد. متاسفانه، امروزه شاهد بي‌توجهي به اين اصول ارزشمند هستيم. بهره‌برداري بي‌رويه از منابع آب زيرزميني، تخريب خاک، و آلودگي محيط‌زيست، همگي نشانه‌هايي از اين غفلت هستند. بازخواني اين سند تاريخي، تلنگري است به ما که بار ديگر به ارزش منابع طبيعي پي ببريم و در حفظ آن‌ها کوشا باشيم. اميد است که اين يادآوري، سرآغازي باشد براي تغيير رويکردها و اتخاذ سياست‌هاي پايدار در زمينه مديريت منابع طبيعي. باشد که ما نيز بتوانيم ميراثي ارزشمند و پايدار براي آيندگان به جا بگذاريم.