کوثر قندهاري

پس از چندين شماره همراه بودن و بررسي تک تک مهارت هاي رشد کودکان و فعاليت هاي مربوط به آنان اينک به آخرين مهارت از مهارت هاي رشد اجتماعي يعني مهارت نه گفتن مي رسيم.

مهارت نه گفتن يکي از مهارت هاي مهم و نسبتا دشوار است. به همين سبب در پايان تمام مهارت ها آموزش داده مي شود. در اين مهارت به کودکان مي آموزيم که حريم و مالکيت شخصي خود را بشناسند و چگونگي دفاع از اين حريم را بياموزند.

در ابتدا با فعاليت نمايشگاه وسايل شخصي من شروع مي کنيم. از بچه ها مي خواهيم يک سري وسايل شخصي مثل (حوله، مسواک، ليوان و...) که فقط خودشان استفاده مي کنند را بياورند و با آنان نمايشگاه وسايل شخصي شان را درست کنند. چنانچه فعاليت را در خارج از خانواده اجرا مي کنيم، نياز است براي آوردن وسايل از قبل با والدين هماهنگ کنيم. سپس تعدادي از بچه ها به عنوان بازديدکنندگان از غرفه ها بازديد مي کنند. به بچه هاي غرفه دار مي گوييم: بازديدکنندگان فقط مي توانند وسايل را ببينند و حق ندارند به آنان دست بزنند و چنانچه خواستند به وسايل دست بزنند، کاملا محترمانه و با تن صداي آرام به آن ها بگوييد: اين ها وسايل شخصي من است و شما نمي توانيد به آن ها دست بزنيد و چنانچه سوالي در موردشان داريد، از بنده بپرسيد تا توضيح دهم. بچه ها مي توانند در حين گفتن اين جمله لبخند نيز به لب داشته باشند. با انجام اين تمرين به بچه ها قاطعيت و جرئت ورزي را در حين حفظ ادب و احترام آموزش مي دهيم.

در ادامه مي توانيم نمايشي که در آن سه نقاب با طرح هاي آرامش، عصبانيت و کم رويي طراحي شده است را بازي کنيم. به هر کدام از بچه ها يکي از نقاب ها را مي دهيم و به آنان مي گوييم: فردي مي خواهد از ليوان شخصي شما استفاده کند، هر يک با توجه به نقابي که بر چهره داريد به اين عمل واکنش نشان دهيد. يعني شخصي که نقاب عصبانيت بر چهره دارد بايد با خشم و عصبانيت بگويد "نه" و ديگري که نقاب کم رويي دارد با وجود اينکه مي داند ليوان وسيله شخصي اوست و ديگران نبايد استفاده کنند اما با خجالت اجازه مي دهد. و کودک سوم که داراي نقاب آرامش است، با آرامش به اين درخواست پاسخ مي دهد و مي گويد: ليوان وسيله شخصي بنده است و شما نبايد از آن استفاده کنيد.

 در اين تمرين در ابتدا به کودکان مهارت نه گفتن را آموزش مي دهيم و در ادامه تفاوت نه گفتن با آرامش و عصبانيت را نشان مي دهيم.

در نهايت به تمريني براي مراقبت از حريم شخصي بدن مي رسيم. براي آموزش اين امر مهم سه دايره بر روي زمين مي کشيم و هر کودک داخل يک دايره مي ايستد و مي گوييم هر کس بايد از ورود دوستش به دايره جلوگيري کند و در عوض سعي کند دايره ديگران را فتح کند. در اين بازي هيچ کس حق ندارد ديگري را هل دهد، بلکه فقط با گذاشتن دست جلوي سينه و گفتن نه قاطعانه از ورود بقيه به دايره شان جلوگيري مي کنند، اين را نيز مي گوييم که اگر هنگام فتح دايره بقيه "نه" شنيديد بايد سريع به دايره خودتان برگرديد.

از جهتي که در اين فعاليت نيز مانند ساير فعاليت ها، ممکن است کودکان بدون گفت و گو مستقيم به هدف اصلي بازي نرسند بنابراين نياز است هدف اصلي را برايشان توضيح دهيم. در حقيقت در اين بازي برآنيم که به کودکان آموزش دهيم که بدن هر فرد، حريم شخصي اش است و نبايد اجازه دهند کسي به آن دست بزند و بايد قاطعانه از آن محافظت کنند.

اکنون به پايان اين دوره از مهارت ها رسيديم و در طي 12 شماره گذشته، به سبب دغدغه اي که در طي سال هاي آموزگاري و ارتباط مستقيم با کودکان در من به وجود آمد؛ تلاش کردم هر خرده مهارت را با فعاليت هايي که با سطحي ترين و قابل دسترس ترين امکانات، که در هر مکاني قابل اجرا باشد، بيان کنم تا کودکان اين مرزو بوم با هر دست از امکانات بتوانند به راحتي آنان را بازي کنند و بياموزند. اميد است که در اين راه توانسته باشم ذره اي مفيد باشم.

به اميد فردايي با آرامش و شاد براي کودکان ايران.

کارشناس ارشد روانشناسي باليني

 و آموزگار ابتدايي