(بخش دوم)

بخش دوم

مهدي سيف حسيني

از کتبي که مي توانيم براي اينکار استفاده کنيم 1- انسان خردمند و انسان خداگونه از نوح حراري است که دوران هاي زندگي پيشاتاريخ انسان را به 3 دوره 1- انسان شکارگر خوراک جو 2- دوران کشاورزي 3- دوران صنعت تقسيم کرده و در نهايت 4- به عصر جديد و هوش مصنوعي رسيده است.

2- در زمينه تمدن شناسي انقلاب علمي- تاريخ تمدن ويل دورانت منبع بسيار خوبي است. اينکه از آغاز انسان چگونه به سخن آمد و آواها را ياد گرفت- چگونه کلمه ساخت و بعد حروف را و بعد زبان آموزي و مکالمه را براي ارتباط ايجاد کرد. خدايان را چگونه به ميدان آورد. تمدن هاي مختلف در گوشه و کنار جهان چگونه شکل گرفت و به شکل گيري هر تمدن پرداخت و تا آغاز قرن 20 رسيد که البته حجم اين کتاب در 12 جلد که خود هزاران صفحه است کار خواندن را دشوار مي کند و مي توان موضوعات را گزيده کرد. البته تاريخ تمدن هاي ديگر وجود دارد که مي توان به آنها هم مراجعه کرد.

3- در مورد تاريخ ايران نيز کتب بسيار زياد نوشته شده که از جمله آن روزگاران دکتر زرين کوب که بيشتر جنگ هاي ايران و ديگر کشورها پرداخته يا تاريخ ايران باستان در 3 جلد به قلم حسن پرنيا (مشيرالدوله) يا مقدمه باستاني پاريزي که بيشتر به جنگهاي ابتداي شکل گيري دولت ها و بيشتر ايران و يونان روم اشاره دارد، توجه نمود و در تاريخ معاصر که مشروطه ايران ماشاءالله اجوداني تاريخ مشروطيت کسروي و ... اشاره کرد.

4- در ارتباط با تاريخ حماسي ايران بي ترديد شاهنامه يکي از منابع بسيار گرانقدر مي باشد که البته خود فردوسي نيز با داشتن منابع بسيار که از لطف ابومنصور ساماني در اختيارش قرار گرفت توانست يک تاريخ کهن قبل از تاريخ مستند ايران را گزارش کند بدين معنا که اگر تاريخ روايي و مستند مردم ايران از زمان مادها آغاز مي شود فردوسي اشاره دارد که اقوام ديگر نظير پيشداديان - گودرزيان- کيانيان بودند که قبل از ظهور مادها بر ايران حکومت مي کردند که امروزه فعلا در قالب تاريخ اساطير ايراني از آنها ياد مي شود. اما چه خوبست در تاريخ بوجوه ديگر علاوه بر جنگ ها- نزاع ها و کشورگشائي ها توجه شود. از جمله به تحولات دروني و تمدني جوامع به هنر ادبيات- فلسفه- نقاشي- معماري- شعر و مجموعه موضوعات فرهنگي- اجتماعي و اقتصادي سير تاريخ علاوه بر امور سياسي- به همين لحاظ بسيار خوبست که مورد بررسي تاريخ در کشور خودمان ايران نيز مدنظر قرار گيرد. (نگاه به تاريخ جهان و تحولات آن را مي گذاريم براي اهل نظر و متخصصان) در اين رابطه بايد بدانيم که آشنايي ما با اين موضوعات مربوط به منابعي است که در اختيار داريم. اما چيزي که بطور جدي قابل توجه است اينکه اگر منابع قابل تاملي در اختيار باشد، درستي و صحت آن چقدر مي تواند مورد قبول يا رد قرار گيرد و معتبر باشد زيرا مورخان پيوسته براساس واقعيت و صداقت آنچه را که مي ديدند مکتوب نمي کرد و غالبا گرايشات و تمايلات خود را در تحرير تاريخ مدنظر قرار مي دادند، لذا اين نگاه هاي جانبدارانه حقيقت تاريخ را از وقايع دور ميافت. علي ايحال چنانچه ناگزير به پذيرش مکتوبات مورخان در طول تاريخ ايران باشيم منابعي وجود دارد که بطور مثال مي توان در تاريخ اسطوره اي و افسانه اي به شاهنامه فردوسي اشاره کرد که همچون هم در تاريخ يونان (ايلياد و اديسه) هر دو در اوج قرار دارند تاريخ ابوريحان بيروني که در زمينه آئين گذشتگان تاريخ اسطوره اي منبع مي باشد. از دوران زرتشت و اعياد و جشن ها به بعد از آن دوره هاي هخامنشي و ساساني اشاره کرد قابل ملاحظه است. تاريخ بيهقي نيز از جمله منابعي است که مي توان به آن اتکا نمود و داستان حسنک وزير نيز از جمله وقايع قابل بررسي آن دوران است. قابوس وشمگير که پندنامه اي براي جانشينان و آيندگان خود تحرير گرفته مي تواند منبع قابل استفاده باشد. و نيز تواريخ ديگر به همين صورت تا تاريخ معاصر و افول سلطنت قاجار و بقدرت رسيدن سلسله پهلوي که نقش آفرينان زيادي در آن ديده مي شوند از جمله آنها ميرزاکريم خان رشتي چهره مرموزي که در بقدرت رسيدن رضاشاه نقش داشت و همچنين اردشير ريپورتر (در زمان رضا شاه) و شاپور ريپورتر پس (در زمان محمدرضا شاه) که از بازيگران پشت صحنه سياست ايران بوده اند ارتشبد فردوست در 2 جلد کتاب ظهور و سقوط سلطنت پهلوي از اين خانواده و بخصوص خانواده (روچيلدها) سخن که اينان در سياست هاي جهاني بازيگر بودند. بر محال آنچه مهم است اين است ما با حوصله وقايع تاريخ را ارزيابي کنيم و بعنوان نمونه در همين تاريخ معاصر بدانيم که چه شد سلطنت پهلوي منقرض گرديد و جمهوري اسلامي بقدرت رسيد. اين زمان که مربوط به دوران زندگي خودمان هست بهتر و دقيق تر مي توانيم اتفاقات نيم قرن اخير و بازيگران آن را آنهم براساس تحليل همه جانبه ارزيابي نمائيم. مقصود از تحليل و تامل همه جانبه، ديدن همه موضوعات است که در يک جامعه براي تغيير و تحول نقش مي آفرينند و واقعيتهايي که در جامعه ايران و جهان در دوران حکومت پهلوي بوده را ديدن، بعنوان مثال کتاب اورازان نوشته جلال آل احمد کتابي است که منطقه زيستي خود طالقان را بررسي کرده و همه قسمتهاي آنرا از جمله دامداري، کشاورزي، تعداد جمعيت و ... را دقيقا مورد مطالعه قرار داده و ارائه کرده است. ديدن وجوه ديگر تاريخ مي تواند جذاب باشد، بدين معنا که وقتي مي گوييم همه جانبه ببينيم اين است که بدانيم گذشتگان ما چه مي خوردند، چه مي پوشيدند، چگونه معاشرت مي کردند، چطور شادي مي کردند و هنر آنها چه نوع بود. نبوغ آنها در ساختن بناهاي معماري از کجا سرچشمه مي گرفته است. اهرام ثلاثه، باغ هاي معلق بابل، ديوار چين، تاج محل، چراغ فانوس در باغ اسکندريه و کاخ هاي عظيمي که در گوشه گوشه کشورهاي شکل گرفته آن دوران ساخته شد. آکروپوليس، تخت جمشيد که کلا در حوزه تاريخ تمدن شناخته مي شوند، چگونه زيستي از گذشتگان به ما مي دهد. البته دانستن عميق و علمي آن براي همه الزامي نيست و فقط علاقمندان و اهل تحقيق و تخصص شايد بخواهند به عمق مسئله بپردازند و بدانند. شهرهايي نظير شوش چگونه بنا شد. در درازناي تاريخ منابع بسيار زياد و متعدد وجود دارد که مي تواند آگاهي بخش باشد. از جمله اين منابع که البته بيشمار است مي توان به کتب ابن خلدون، ابن بطوطه، ابن رشد، ناسخ التواريخ، تاريخ علوم پير روسو، تاريخ مشروطيت 18 ساله، تاريخ جنبش هاي ايران، تاريخ معاصر و حکومت پهلوي اشاره کرد و نيز به عصر نيم قرن اخير جمهوري اسلامي رسيد. در تاريخ معاصر چه وقايعي رخ داد که حکومت پهلوي منقرض گرديد. نقش نيروهاي مخالف ايران از زمان رضا شاه و نيز نقش آفريني موثر روحانيت در اين دوره چگونه بود. بازيگران پشت صحنه و آنها که در خارج از ايران بعنوان قدرت هاي جهاني حضور داشتند چه تاثيراتي در تغيير تاريخ ايران ايجاد کردند و همچنين امروز که وقايع نظام جمهوري اسلامي بسيار انبوه و شتابان رخ مي دهد، ناشي از چه هست و نقش موثر روحانيت در تاريخ نيم قرن اخير ايران چگونه بوده و شکل گيري جنبش ها و دو جنگ ايران با عراق و اسرائيل و وقايع ديگر چه آينده اي را بر اين سرزمين رقم خواهد زد، از موارد قابل تامل تاريخ مي باشد.