مريم قرآني-  دکتر محمود سريع‌القلم استاد علوم سياسي دانشگاه شهيد بهشتي به دعوت سازمان مديريت صنعتي و  پايگاه اطلاع رساني اقتصاد هيرکان پنجشنبه گذشته در سالن همايش اتاق بازرگاني و صنايع و معادن گلستان سخن گفت.سريع القلم  از انديشمندان شناخته‌شده در حوزه توسعه سياسي و اقتصادي ايران است که در  نوشته‌ها، مصاحبه‌ها و سخنراني‌هاي خود بيش از هر چيز به عقلانيت، نظم، فرهنگ سياسي، توسعه‌يافتگي و سياست خارجي مبتني بر منافع ملي پرداخته است. سريع‌القلم به جاي تأکيد بر ايدئولوژي، بر کارآمدي نهادها و اصلاح فرهنگ عمومي تأکيد دارد و معتقد است که بدون تغيير در الگوهاي ذهني، رفتاري و نهادي، هيچ کشوري به توسعه پايدار نمي‌رسد. يکي از کليدواژه‌هاي اصلي در انديشه سريع‌القلم، توسعه است. او توسعه را صرفاً رشد اقتصادي يا صنعتي نمي‌داند، بلکه فرآيندي مي‌بيند که نيازمند تغييرات عميق در فرهنگ، سياست و نهادهاست. در نگاه او، فرهنگ توسعه‌نيافتگي در ايران مانع اصلي پيشرفت است؛ فرهنگي که در آن شخص‌محوري به جاي نهادگرايي، احساسات به جاي عقلانيت، کوتاه‌مدت‌نگري به جاي بلندمدت‌نگري، و منافع فردي به جاي منافع جمعي غلبه دارد. او مي‌گويد توسعه يعني «تبديل عادت‌ها و رفتارهاي فردي و اجتماعي به سمت نظم، شفافيت، پيش‌بيني‌پذيري و عقلانيت. به باورش، توسعه زماني اتفاق مي‌افتد که جامعه بپذيرد قانون بالاتر از افراد است و تصميم‌ها بر اساس منافع ملي و کارشناسي گرفته شود، نه بر اساس سليقه يا روابط شخصي. از سوي ديگر در اکثر نوشته‌هاي سريع‌القلم، دو واژه کليدي تکرار مي‌شوند: عقلانيت و نظم. او معتقد است عقلانيت يعني سنجيدن هزينه و فايده تصميم‌ها، پرهيز از احساسات و واکنش‌هاي هيجاني، و حرکت به سمت تصميم‌هاي واقع‌بينانه. نظم از نظر او فقط مربوط به ترافيک يا مديريت شهري نيست، بلکه يعني نهادهاي باثبات، قوانين روشن و پيش‌بيني‌پذيري آينده. او تأکيد مي‌کند که کشورهايي مثل ژاپن، کره جنوبي و آلمان به دليل نظم نهادي و عقلانيت در تصميم‌گيري توانسته‌اند به توسعه برسند، نه صرفاً به دليل منابع طبيعي يا موقعيت جغرافيايي. دکتر سريع‌القلم بارها به مقايسه ايران با کشورهاي توسعه‌يافته پرداخته است و مجموعه‌اي از ويژگي‌ها را براي آن‌ها برشمرده است: او معتقد است بايد نظم اجتماعي و نهادي:، احترام به قانون و قراردادها، برنامه‌ريزي بلندمدت، پرهيز از شخص‌محوري، فرهنگ گفت‌وگو و مدارا را در جامعه نهادينه نماييم و با نقش آفريني نخبگان ميدان را براي شايسته سالاري مهيا کنيم. سريع القلم در سياست خارجي و روابط بين الملل هم ديدگاههاي شفافي دارد.  او همواره بر اين باور بوده که ايران بايد سياست خارجي مبتني بر منافع ملي داشته باشد، نه صرفاً بر اساس شعار يا ايدئولوژي. او تأکيد مي‌کند که در دنياي امروز، قدرت اقتصادي مهم‌تر از قدرت نظامي است و ايران بايد جايگاه اقتصادي خود را در زنجيره جهاني تثبيت کند. سريع‌القلم تعامل سازنده با جهان را شرط توسعه مي‌داند و هشدار مي‌دهد که انزواطلبي، هزينه‌هاي اقتصادي و اجتماعي سنگيني دارد. او مثال مي‌زند که کشورهاي موفق آسياي شرقي مانند کره جنوبي و مالزي توانستند با استفاده از روابط بين‌المللي و سرمايه‌گذاري خارجي، مسير توسعه را سريع‌تر طي کنند. دکتر سريع القلم در همايش پنجشنبه نيز با ارائه مجزاي دو سخنراني به دو موضوع سناريوهاي اقتصاد سياسي پيش روي ايران و نقش هوش مصنوعي در رشد فردي و سازماني پرداخت.

وي در بخش نخست در سه حوزه ارايه مطلب کرد، ابتدا درباره توسعه جهاني و ايران، سپس درباره توسعه منطقه خاورميانه و ايران و آنگاه درباره وضعيت توسعه ايران سخن گفت.  سريع القلم گفت: امروز دوران جغرافيا به پايان رسيده است و عصر هوش مصنوعي و تراشه ها و فولاد است و اين پديده ها هستند که معناي قدرت را مي سازند. وي ادامه داد: امروز شصت و يک درصد سرمايه گذاري در هوش مصنوعي در آمريکاست هفده درصد در چين، شش درصد در اروپا و اين نشانگر آن است که اروپا با شيبي ملايم در حال دور شدن از مدار است و به همين خاطر بايد به تعاملات گسترده اي  با آمريکا براي بقا و ماندگاري دست بزند. وي ياد آور شد: در دنياي امروز سرمايه گذاري بسياري در خريد و تجارت طلا صورت مي گيرد و هفت کشور در صدر اين تجارت قرار دارند، ژاپن، چين، روسيه، آلمان، امارات ترکيه و تايوان. وي در ادامه به ذکر يک اتفاق در تجارت تراشه اشاره کرد و گفت: يک شرکت چيني به دنبال خريد يک تراشه( بالاترين حافظه در فناوري ) براي حفظ اطلاعات يک ميليارد و دويست ميليون شهروندان  از شرکت هاي آمريکايي بود اما نتوانسته بود در زمان بايدن موفق به اين کار شود ولي همين شرکت با استفاده از مستشاران و لابي هاي کاخ سفيد در زمان ترامپ  موفق به خريد اين تراشه ارزشمند شد به اين خاطر ما بايد براي کار با دنيا رفتارها و منش و سبک طرف مقابل را درک کنيم و بفهميم امروز عمده تصميمات در آمريکا در کاخ سفيد گرفته مي شود و نه در وزارتخانه. وي در بخش ديگري از سخنانش گفت: بودجه نظامي کشورها در حال رشد است و در سال 2026 از يک تريليون دلار خواهد گذشت در اين باره هم اگر چه به ظاهر هزينه تسليحات انجام مي شود اما در واقع دنيا بر روي هوش مصنوعي سرمايه گذاري مي کند. سريع القلم ياد آور شد: اينک آمريکا به دنبال دستيابي به فلزات نادر است که بنيان هاي  توليد تسليحات است. وي افزود: در ديدار اخير روساي جمهور روسيه و آمريکا روس ها موافقت کرده اند هر نوع سرمايه گذاري که شرکت هاي آمريکايي در فلزات  روسيه مي خواهند  مي توانند در روسيه انجام دهند. سريع القلم هم چنين با ارايه آماري فروش تسليحات، توليد انرژي ارائه داد و گفت: هدف ترامپ آن است که آمريکا به مرکز توليد انرژي در جهان تبديل شود زيرا به اين نتيجه رسيده اند که مبناي اقتصاد توليد انرژي است به همين خاطر در جنگ 12 روزه قيمت نفت افزايش نيافت و علت آن هم تماس ترامپ با عربستان و افزايش توليدات عربستان در آن 12 روز باعث بالا نرفتن قيمت نفت شد. وي در بخش ديگري از سخنانش به مذاکره ايران وآمريکا اشاره کرد و گفت: مي توان تا سالها بر سر مسايل هسته اي با آمريکا مذاکره کرد و به جايي نرسيد زيرا مبناي مذاکره کردن قفل کردن است، کشوري که بتواند طرف مقابل را در جايي قفل کند مي تواند در مذاکرات موفق شود به همين خاطر هم برجام موفق نشد زيرا عامل قفل کنندگي در آن نبو.د سريع القلم ادامه داد: بايد از آمريکا در ازاي کنار گذاشتن امتيازاتمان بخواهيم  شرکت هاي بزرگ آمريکايي در صنعت نفت و گازمان سرمايه گذاري کنند زيرا ما براي زير ساخت هايي مانند  آب، برق، گاز، محيط زيست نياز به 450 هزار ميليارد دلار سرمايه گذاري نياز داريم و چنين مبلغي تنها در قدرت شرکت هاي بزرگ خارجي  است و راهي جز اين نيست . سريع القلم با اشاره به بودجه کل کشور و سرمايه گذاري کشورهاي مختلف به مسير متفاوت ايران اشاره کرد و گفت: امارات در طول سه سال با قرارداد موفق به ساخت چهار نيروگاه هسته اي شد و 25 درصد برق امارات از نيروه گاههاي هسته اي است   و اين نشانگر آن است که کشوري که با دنيا تعامل ندارد هميشه عقب خواهد ماند. وي تاکيد کرد: آمريکا تلاش خواهد کرد قيمت نفت را در کانال شصت دلار نگه دارد و اين در حالي است که بر مبناي اصول علمي اکثريت کشورهاي دنيا در حال انطباق خودشان با آمريکا هستند علت آن هم آشکار است اگر کشوري بخواهد رشد همه جانبه اي داشته باشد بدون رابطه با آمريکا هيچ ارتقايي مصور نيست و اين يک اصل بنيادين اقتصادي است و نه لزوما سياسي، سريع القلم درباره آمريکا گفت: قدرت آمريکا در حوزه اجتماعي، بانکها، دانشگاهها، مراکز تحقيقاتي است و نه فقط در دولت مرکزي. وي در بخش دوم به مسايل خاورميانه پرداخت و گفت: مي توان گفت ديگر کشوري به نام سوريه وجود ندارد زيرا بخش هايي از آن تحت نفوذ اسراييل و بخش هايي تحت نفوذ ترکيه  است و بخش ديگر آن تحت نفوذ گروهها کرده است و ديگر سوريه تنها دمشق و اطراف آن است و در عرض سه روز اسراييل 700 پايگاه نظامي سوريه را نابود کرد و امروز سوريه در حال بالکانيزه شدن است. سريع القلم ادامه داد: آمريکا با برون سپاري کارهاي خود به دنبال وجه مثبت از آمريکا در جهان است. وي ادامه داد از لحاظ ساختاري و نظامي مديريت عراق دست آمريکايي هاست. وي ياد آور شد: اردن، سوريه، عراق، لبنان و کشورهاي عربي با آمريکا هماهنگند و رهبران جوان عربي در حال سرمايه گذاري در آمريکا هستند. سريع القلم افزود: نفوذ روسيه در خاورميانه در حال کاهش است .

 سريع القلم در بخش ديگري از  سخنانش گفت: يکي از اتفاقات مهم در دنيا اين بوده که اروپا، آمريکا، چين، اسراييل و کشورهاي عربي به اين جمع بندي رسيده اند که بايد منطقه خاورميانه از بنيادگرايي پاک شود و برنامه ها و راهبردهاي خود را بر اين مبنا سامان داده اند و بايد به سوي توليد اقتصادي برود زيرا بنياد گرايي مخل رشد منطقه است  و به همين خاطر ساختار خاورميانه در حال تغيير است به اين خاطر مي بينيم که ترامپ هر دو سفر اوليه خود را به خاورميانه انجام داده است. وي ادامه داد: ترامپ به دنبال جذب سرمايه داران و سرمايه گذاران در آمريکاست  تا در قرن بعدي آمريکا قدرت بلامنازع جهان خواهد بود زيرا به دنبال محدود کردن سهم چين در اقتصاد بين الملل است . سريع القلم ادامه داد: اما جايگاه ايران در اين ميانه کجاست. در اين باره بايد بدانيم که ترامپ سه سال و نيم ديگر رييس جمهور آمريکاست و با هماهنگي بين مجالس ايالات متحده با ترامپ هيچ منعي براي تصميمات ترامپ نيست. وي درباره شخصيت ترامپ گفت: ترامپ با دوستانش کابينه را اداره مي کند که عموما در کار مستغلات هستند و اهل مطالعه و گزارش نيست  به اين خاطر برخي کشورها رابطه خود را با اطرافيان ترامپ برقرار کرده اند تا امورات خود را پيش ببرند.  سريع القلم درباره وضعيت اسراييل گفت: اگر چه در داخل اسراييل اختلاف هست اما بر مساله ايران و برخورد با ايران همه اشتراک نظر دارند و يا درباره ايران و حمله به ايران همه کشورها يا سکوت کردند و يا همراهي و معلوم شد ايران حتي يک دوست در جهان ندارد و اين نشانگر ورشکستگي تئوريک در وزارتخارجه ايران است که با اين هزينه سنگين نتوانسته حتي يک دوست در جهان داشته باشد. وي ادامه داد: مساله ديگر اروپا و ايران است که همواره به دنبال ديپلماسي با ايران بوده اند اما اينک ديگر رفتارشان تغيير کرده است. سريع القلم افزود:  اينک مذاکرات تجاري ترامپ و چين در حال انعقاد است و اگر اين اتفاق بيفتد لطمه بزرگي به ايران خواهد بود زيرا 92 درصد نفت ايران به چين فروخته مي شود. سريع القلم درباره اسنپ بک گفت: با بازگشت اسنپ بک کار سخت تر خواهد شد.  وي گفت: آمريکا و اسراييل به دنبال محدود کردن منابع مالي ايران هستند و به دنبال حفظ ساختار تحريم هستند به اين خاطر حتي اگر بخشي از شش هزار  تحريم برداشته شوند اما ساختار تحريم ها خواهد ماند و تا زماني که ايران نگاه خود را در سياست خارجي تغيير ندهد تحريم ها خواهد ماند به همين خاطر سرمايه گذاري خارجي در ايران صفر است و هيچ شرکتي هم خواهد آمد  آنها به دنبال ناتواني ايران هستند و تا ايران بنياد گرايي را کنار نگذارد اين مسير ادامه خواهد داشت.