در دل کوهپايه‌هاي شرقي گلستان، جايي که خشکسالي و کم‌آبي سال‌ها سايه بر زمين‌هاي کشاورزي انداخته بود، اکنون عطر طلاي سرخ زعفران در هوا پيچيده است. روستاي وامنان از توابع آزادشهر، با تکيه بر همت اهالي و مديريت خردمندانه منابع، توانسته الگويي موفق از کشاورزي پايدار و کم‌آب را به نمايش بگذارد.  به گزارش ايسنا، کشت کم‌آب، درآمد پُربرکت روستاي کوهپايه‌اي وامنان، در 140 کيلومتري گرگان، طي سال‌هاي اخير شاهد تحول چشمگيري در حوزه کشاورزي بوده است. در حالي‌که بسياري از مناطق شمال کشور با بحران کم‌آبي روبه‌رو هستند...

کشاورزان اين روستا با بهره‌گيري از منابع طبيعي آب موسوم به «آب سبز» - شامل رطوبت خاک، بارش‌هاي فصلي، شبنم و رطوبت هوا توانسته‌اند کشت زعفران را بدون نياز به آبياري سنگين گسترش دهند. کارشناسان جهاد کشاورزي آزادشهر معتقدند اجراي اين الگو، علاوه بر صرفه‌جويي چشمگير در مصرف آب و حفظ خاک، باعث افزايش درآمد کشاورزان، ايجاد اشتغال فصلي و جلوگيري از مهاجرت جوانان شده است. زعفران وامنان به‌دليل رنگ و عطر طبيعي و کشت سالم و بدون مصرف بي‌رويه کود و سموم، از بازارپسندي بالايي برخوردار است و اکنون در حال ورود به بازارهاي ملي و فرامنطقه‌اي است.

وامنان، الگوي سازگاري کشاورزي با اقليم خشک

محمداسماعيل اسدي، پژوهشگر ارشد آب و خاک و حافظ محيط‌زيست در گفت‌وگو با ايسنا با اشاره به تجربه موفق وامنان گفت: کشت زعفران در اين منطقه نمونه‌اي واقعي از سازگاري کشاورزي با اقليم خشک و نيمه‌خشک شمال‌شرق ايران است. کشاورزان وامنان با بهره‌گيري از رطوبت طبيعي خاک و نزولات جوي، ثابت کردند مي‌توان بدون فشار بر منابع آب زيرزميني، کشاورزي پربازده و اقتصادي داشت. او ادامه داد: ويژگي برجسته اين نوع کشت، استفاده از آب سبز است؛ آبي که از بارش، شبنم و رطوبت طبيعي تأمين مي‌شود و هيچ وابستگي به چاه يا منابع زيرزميني ندارد. اين روش نه‌تنها به پايداري محيط‌زيست کمک کرده، بلکه بهره‌وري اقتصادي را هم افزايش داده است. اسدي تأکيد مي‌کند که استمرار چنين طرح‌هايي مي‌تواند زمينه‌ساز توسعه کشت‌هاي کم‌آب در ديگر مناطق گلستان باشد و به الگويي ملي براي مديريت هوشمند منابع طبيعي تبديل شود. اين پژوهشگر بين المللي آب و خاک افزود: اکنون زعفران وامنان، نمادي از کشاورزي دانش‌بنيان و دوستدار محيط‌زيست است که با همت کشاورزان محلي و حمايت جهاد کشاورزي، رونق تازه‌اي به اقتصاد روستا بخشيده است.

تعاون روستايي، پشتيبان طلاي سرخ

محمدرضا جامي، مدير تعاون روستايي گلستان، نيز با اشاره به ظرفيت بالاي اين منطقه گفت: اتحاديه تعاون روستايي استان مسئوليت تأمين منابع مالي لازم براي خريد زعفران خشک و گل زعفران را برعهده دارد. تاکنون شرکت تعاوني زعفران‌کاران وامنان بيش از 15 تُن گل زعفران از کشاورزان منطقه خريداري کرده است. وي افزايش توليد زعفران را گامي موثر در راستاي بهبود معيشت کشاورزان منطقه دانست و  افزود: اين تعاوني با حدود 988 عضو فعال، نزديک به 800 هکتار از اراضي وامنان را زير کشت زعفران دارد و ظرفيت بالاي آن مي‌تواند اقتصاد روستا را متحول کند.

زعفران، برکت زمين‌هاي وامنان

محمد احمدي، رئيس تعاوني زعفران وامنان، از گسترش کشت زعفران در روستاي «وامنان» شهرستان آزادشهر خبر داد و گفت: هدف اصلي از اجراي اين طرح، خدمت‌رساني به مردم، تغيير الگوي کشت و جلوگيري از خردشدن بي‌رويه زمين‌هاي کشاورزي بود که خوشبختانه با همراهي اهالي محقق شد و نتايج مثبت اقتصادي به همراه داشته است. وي با اشاره به مزيت زعفران در شرايط کم‌آبي، افزود: اين محصول در مقايسه با ساير محصولات منطقه، نياز آبي بسيار کمتري دارد و کشت آن عمدتاً در پاييز و زمستان انجام مي‌شود. در بسياري از سال‌ها حتي به‌صورت ديم نيز قابل کشت و بهره‌برداري است. احمدي که رياست تعاوني زعفران وامنان را بر عهده دارد، درباره اين تعاوني توضيح داد: تعاوني زعفران وامنان در سال 1392 تأسيس شد و در حال حاضر حدود 960 سرپرست خانوار در آن عضو هستند. رئيس تعاوني زعفران وامنان با بيان اينکه در اين تعاوني، يک صندوق فعال نيز وجود دارد و فعاليت‌هايي مانند خشک‌کردن زعفران به روش سنتي و صنعتي و بسته‌بندي محصول انجام مي‌شود، اضافه کرد: محصول اين منطقه به‌صورت مستقيم صادر نمي‌شود، زيرا صادرات مستقيم نيازمند مجوزهاي ويژه و طي کردن مسيرهاي خاصي است. عمده زعفران توليدي به صورت فله به مشهد ارسال و از آنجا به بازارهاي جهاني صادر مي‌شود. بخشي از محصول نيز به‌صورت بسته‌بندي‌شده در داخل تعاوني و مغازه‌هاي گرگان عرضه مي‌گردد. احمدي مهم‌ترين چالش در اين مسير را تغيير الگوي کشت دانست و اظهار کرد: در ابتدا پذيرش کشت زعفران براي مردم دشوار بود، اما با مشاهده درآمد بالاتر آن نسبت به محصولاتي مانند سيب‌زميني و عدس، استقبال افزايش يافت. همچنين اخذ مجوزهاي لازم براي تشکيل تعاوني زمان‌بر بود و هنوز هم در برخي زمينه‌ها با مشکلات اداري مواجهيم. وي به مشکل فروش گل زعفران نيز اشاره کرد و گفت: به دليل فسادپذيري بالا و فعاليت دلالان، در فروش گل زعفران مشکلاتي وجود دارد، اگرچه در فروش زعفران خشک‌ شده بازار پايدار و مطمئني داريم. احمدي در پايان با اشاره به نياز تعاوني به حمايت‌هاي مالي، خاطرنشان کرد: مشکل اصلي ما ضعف منابع مالي است. براي خريد روزانه گل زعفران به مبالغ قابل توجهي نياز داريم، در حالي که توان مالي تعاوني محدود است. بنابراين انتظار داريم نهادهاي مسئول با تسهيل در پرداخت وام و تسريع در صدور مجوزها، از توليدکنندگان حمايت بيشتري به عمل آورند.