علي کيان

درحالي‌که استان گلستان، به‌ويژه منطقه گنبدکاووس، سال‌هاست با بحران شديد کم‌آبي دست‌و‌پنجه نرم مي‌کند، همچنان الگوهاي کشت پرمصرف و سنتي ادامه دارد. اين در حالي است که راهکارهاي علمي و فناورانه براي نجات کشاورزي منطقه مدت‌هاست بر ميز کارشناسان خاک مي‌خورد و نيازمند تصميمي قاطع از سوي مديران استاني است. استان گلستان، به‌ويژه نواحي شرقي آن از جمله شهرستان گنبدکاووس، از مناطق خشک و نيمه‌خشک کشور به شمار مي‌رود که سال‌هاست با چالش جدي کمبود منابع آبي روبه‌رو است. در بسياري از روستاهاي نوار مرزي، مردم حتي از تأمين آب آشاميدني نيز محروم‌اند و ناچارند آب مورد نياز خود را از طريق تانکر تأمين کنند. اين وضعيت در فصل تابستان به بحراني تمام‌عيار تبديل مي‌شود و تبعات اجتماعي و اقتصادي گسترده‌اي بر جاي مي‌گذارد. با اين شرايط، ادامه کشت محصولات پرمصرفي مانند شالي و برخي گياهان جاليزي (از جمله هندوانه) نه‌تنها اقتصادي نيست، بلکه به تشديد بحران آبي و تخريب منابع خاک منجر مي‌شود. تجربه و دانش روز کشاورزي نشان مي‌دهد که در چنين مناطقي بايد به‌سوي الگوي کشت سازگار با اقليم حرکت کرد. استان گلستان ظرفيت بالايي براي توسعه کشت‌هاي ديم دارد. گياهاني مانند گندم، جو و کلزا با نياز آبي پايين و سيستم ريشه‌اي سطحي، مي‌توانند از بارش‌هاي محدود سالانه بهره‌مند شوند و بازده قابل قبولي داشته باشند. در کنار آن، استفاده از روش‌هاي نويني مانند خشکه‌کاري شالي  که در سال‌هاي اخير در برخي مناطق بياباني کشور با موفقيت اجرا شده، مي‌تواند به‌عنوان يک راهکار علمي و بومي‌شده در دستور کار قرار گيرد. با اين حال، آنچه بيش از کمبود آب خطرناک‌تر است، تداوم بي‌برنامگي مديريتي در حوزه کشاورزي استان است. هنوز هم تصميم‌گيري‌ها بر مبناي الگوهاي سنتي و کوتاه‌مدت انجام مي‌شود، در حالي‌که تجربه جهاني نشان داده است تنها با تلفيق دانش مهندسي آب، فناوري‌هاي نوين آبياري، و سياست‌گذاري علمي در انتخاب الگوي کشت مي‌توان از بحران عبور کرد. امروز زمان آن رسيده است که مسئولان ارشد استاني و شهرستاني، با نگاهي علمي و آينده‌نگر، مسير کشاورزي گلستان را از مصرف‌گرايي آبي به سمت بهره‌وري پايدار هدايت کنند. ادامه وضع موجود، به معناي از بين رفتن تدريجي حيات کشاورزي و تهديد معيشت هزاران خانواده روستايي است.

کارشناس زراعت و اصلاح نباتات