■ فاطمه سراوانی

استان گلستان با فرهنگي غني و مردمي سخت‌کوش، يکي از مهم‌ترين استان‌هاي شمال ايران است. با اين حال، در سال‌هاي اخير، شاهد روندي نگران‌کننده در حوزه سرمايه انساني اين استان هستيم؛ روندي که نشان‌دهنده کاهش کيفي و کميت نيروي انساني متخصص و ماهر است. اين روند را مي‌توان با عنوان افول سرمايه انساني توصيف کرد که نه تنها بر کيفيت زندگي اجتماعي و اقتصادي اين استان تأثير مي‌گذارد، بلکه رشد و توسعه آن را نيز به چالش کشيده است. يکي از علل اصلي افول سرمايه انساني در گلستان، مهاجرت گسترده جوانان متخصص به ديگر استان‌ها و حتي کشورهاي ديگر است. اين مهاجرت‌ها به دليل نداشتن فرصت‌هاي شغلي مناسب، پايين بودن دستمزدها و شرايط اقتصادي ضعيف در استان رخ مي‌دهند. بسياري از فارغ‌التحصيلان دانشگاهي و جوانان جوياي کار به شهرهاي بزرگ‌تر مي‌روند، جايي که فرصت‌هاي شغلي و زندگي بهتري در انتظار آنهاست. اين مهاجرت‌ها موجب از دست دادن استعدادها و متخصصاني مي‌شود که مي‌توانستند در بهبود وضعيت اقتصادي و اجتماعي استان نقش بسزايي ايفا کنند. دومين عامل تأثيرگذار بر افول سرمايه انساني در گلستان، ضعف زيرساخت‌هاي آموزشي و ناتواني در جذب و حفظ نيروهاي آموزشي باکيفيت است. اگرچه اين استان در گذشته داراي مدارس و دانشگاه‌هايي با سطح علمي مطلوب بود، اما در سال‌هاي اخير کمبود امکانات آموزشي، فقدان تجهيزات به‌ روز و ضعف در برنامه‌هاي آموزشي باعث افت کيفيت آموزش شده است. در نتيجه، نسل‌هاي جديد از جوانان استان، آموزش‌هاي سطح پايين‌تري دريافت مي‌کنند که در نهايت به توليد سرمايه انساني با کيفيت پايين منتهي مي‌شود. همچنين بي‌توجهي به نيازهاي تخصصي بازار کار و عدم تطابق برنامه‌هاي آموزشي با آن نيازها، موجب ناتواني دانش‌آموختگان در ورود به بازار کار و رشد حرفه‌اي آنان شده است.

افول سرمايه انساني در گلستان همچنين به دليل کمبود سرمايه‌گذاري‌هاي کلان در بخش‌هاي صنعتي و کارآفريني است. به رغم دارا بودن منابع طبيعي غني و موقعيت استراتژيک در نزديکي درياي خزر، استان گلستان هنوز نتوانسته به يک قطب صنعتي و توليدي تبديل شود که باعث جذب نيروي انساني متخصص و کارآفرين شود. در نتيجه، بسياري از جوانان استان که در حوزه‌هاي مختلف تخصص دارند، به دليل نبود فضاي مناسب براي فعاليت حرفه‌اي و تجاري، به فعاليت‌هاي غيرتخصصي روي مي‌آورند و يا از استان مهاجرت مي‌کنند. اين شرايط به مرور زمان موجب کاهش تعداد متخصصان و حرفه‌اي‌ها در استان مي‌شود. در کنار عوامل اقتصادي و زيرساختي، يک عامل فرهنگي نيز در افول سرمايه انساني در گلستان نقش دارد. در اين استان، هنوز برخي از خانواده‌ها به ويژه در نقاط مرزي و دور افتاده به آموزش‌هاي عالي و حرفه‌اي توجه کافي ندارند و ترجيح مي‌دهند که فرزندان خود را به مشاغل سنتي و کشاورزي وادارند. اين نگرش فرهنگي و اجتماعي باعث مي‌شود که بسياري از استعدادهاي جوان در حوزه‌هاي غيرمرتبط با تخصص خود به کار پرداخته و از دستيابي به شغل‌هاي تخصصي محروم بمانند. در مجموع، افول سرمايه انساني در استان گلستان ناشي از ترکيب عوامل مختلفي است که از ضعف‌هاي اقتصادي گرفته تا مشکلات زيرساختي و فرهنگي را شامل مي‌شود. اين وضعيت نيازمند توجه جدي از سوي مسئولان و برنامه‌ريزان است. اما به نظر مي‌رسد که در شرايط کنوني، سخن از توسعه و تبديل شدن به يک قطب اقتصادي بيش از آن که هدفي قابل دست‌يابي باشد، به يک سراب مي‌ماند. بدون اصلاحات اساسي در حوزه‌هاي آموزش، اشتغال و بهبود زيرساخت‌ها، اين استان همچنان با چالش‌هاي جدي روبه‌رو خواهد بود و فرصت‌هاي بالقوه‌اي که مي‌توانستند به رشد و پيشرفت منجر شوند، از دست خواهند رفت.