چالشهاي توسعه متوازن در گلستان
تیتر اول |
مهران قجري- استان گلستان، با موقعيت جغرافيايي خاص خود، از تنوع زيستي و فرهنگي بالايي برخوردار است. اين استان با داشتن منابع طبيعي غني، پتانسيلهاي بالايي براي توسعه دارد، اما همزمان با چالشهايي مواجه است که تحقق توسعه متوازن را با مشکل مواجه ميکند. در اين يادداشت، به بررسي اين چالشها و ارائه راهکارهايي براي توسعه متوازن در استان گلستان پرداخته ميشود. از نظر نگارنده يکي از بزرگترين چالشهاي توسعه متوازن در استان گلستان، ناهماهنگي در توزيع منابع است. استان گلستان به رغم برخورداري از منابع طبيعي چون جنگلهاي هيرکاني، رودخانهها و اراضي کشاورزي مناسب، در تقسيم اين منابع در ميان شهرستانها و مناطق مختلف خود نابرابريهايي دارد. اين مسئله به ويژه در مناطق روستايي و مرزي استان، جايي که دسترسي به امکانات زيرساختي و خدمات عمومي محدودتر است، بسيار مشهود است. مهاجرت روستاييان به شهرها، به ويژه به شهرهاي بزرگ استان نظير گرگان، به دليل نبود اشتغال و امکانات کافي در مناطق روستايي و حاشيهاي يکي ديگر از مشکلات بزرگ است. اين مهاجرتها باعث افزايش تراکم جمعيت در شهرها و بروز مشکلاتي شده است. علاوه بر اين، روند مهاجرت از استان به ديگر نقاط کشور و حتي خارج از کشور، نيروي کار متخصص را از دست داده و چالشهايي در جهت حفظ و رشد اقتصادي در پي دارد. از سوي ديگر کشاورزي در گلستان يکي از ارکان اصلي اقتصادي استان است، اما به دليل استفاده ناکافي از فناوريهاي نوين، پايين بودن بهرهوري در اين بخش همچنان يک چالش جدي باقي مانده است. به ويژه در بخش کشاورزي سنتي، شيوههاي توليد قديمي و استفاده از ابزارهاي غيرکارآمد باعث کاهش توليد و افزايش هزينهها ميشود. اين امر به ويژه در مناطق روستايي که وابستگي زيادي به کشاورزي دارند، توسعه اقتصادي را به شدت محدود ميکند. استان گلستان به دليل بحرانهاي محيط زيستي مانند تغييرات اقليمي، خشکسالي و کمبود منابع آبي و تخريب جنگلها با چالشهاي جدي در اين زمينه مواجه است. بخصوص در نواحي که بيشترين آسيبهاي زيست محيطي را دارند، مانند جنگلهاي هيرکاني، تخريب منابع طبيعي و کاهش تنوع زيستي تهديدات جدي براي نسلهاي آينده به همراه دارد.
اگرچه استان گلستان در برخي مناطق خود داراي زيرساختهاي خوبي است، اما بسياري از نواحي روستايي و مرزي استان از نظر دسترسي به آموزش، بهداشت، حملونقل و ساير خدمات عمومي همچنان در وضعيت نامطلوبي قرار دارند. اين شکافهاي زيرساختي نه تنها مانع از رشد و توسعه مناطق محروم ميشود، بلکه ميتواند به تشديد نابرابريهاي اجتماعي و اقتصادي در سطح استان منجر شود. يکي از الزامات توسعه متوازن در استان گلستان، توجه به تقويت زيرساختها در تمامي مناطق، به ويژه مناطق روستايي و مرزي است. براي اين منظور، نياز به سرمايهگذاريهاي عمومي و خصوصي در زمينههاي حملونقل، انرژي، آموزش و بهداشت وجود دارد. براي تحقق اين مهم طرحهاي جامع براي اتصال روستاها به شبکههاي اصلي کشور و بهبود وضعيت دسترسي به خدمات عمومي بايد در اولويت قرار گيرد. به علاوه با توجه به نقش حياتي کشاورزي در اقتصاد گلستان، نياز است که بهرهوري در اين بخش افزايش يابد. استفاده از فناوريهاي نوين مانند کشاورزي دقيق، آبياري مدرن و ترويج روشهاي نوين کشت ميتواند به افزايش توليد و کاهش هزينهها کمک کند.
همچنين، آموزش کشاورزان به روشهاي علمي و به روز در راستاي بهرهبرداري بهينه از منابع طبيعي استان اهميت ويژهاي دارد. براي کاهش وابستگي استان به کشاورزي و به ويژه مقابله با نوسانات بازار محصولات کشاورزي، ايجاد صنايع کوچک و متوسط و تقويت مشاغل غيرکشاورزي در استان بايد در دستور کار قرار گيرد. اين امر نه تنها موجب تنوع اقتصادي در استان ميشود، بلکه زمينههاي جديدي براي اشتغالزايي و کاهش مهاجرت را فراهم ميآورد.
احياي جنگلهاي هيرکاني و حفاظت از محيط زيست استان بايد به عنوان يکي از اولويتهاي اصلي دولت و مردم در نظر گرفته شود. با توجه به اينکه منابع طبيعي گلستان از جمله جنگلها، رودخانهها و درياچهها بخش بزرگي از جاذبههاي طبيعي و گردشگري استان را تشکيل ميدهند، مديريت پايدار اين منابع ميتواند به توسعه پايدار و جذب گردشگران کمک کند. ايجاد فرصتهاي آموزشي برابر براي تمامي اقشار جامعه در سراسر استان، به ويژه در مناطق محروم و روستايي و مرزي، به منظور پرورش نيروي کار ماهر و متخصص يکي از راهکارهاي ضروري براي تحقق توسعه متوازن است. توسعه آموزشهاي فني و حرفهاي و ارائه دورههاي کارآفريني در مناطق روستايي ميتواند به افراد کمک کند تا به شغلهاي پايدار و با درآمد بالا دست يابند. توسعه متوازن نيازمند منابع مالي و سرمايهگذاري است. براي جذب سرمايهگذاري داخلي و خارجي در گلستان، لازم است که سياستگذاران و مسئولان به ايجاد فضاي کسبوکار مناسب، تسهيل فرآيندهاي اداري و ارائه مشوقهاي مالي و مالياتي توجه کنند. استان گلستان با تمامي پتانسيلها و منابع غنياش، همچنان با چالشهايي روبهروست که نيازمند راهکارهايي است که توسعه متوازن را در تمامي نواحي آن تضمين کند. اگر مسوولان عالي استان مساله توسعه متوازن را درک نکرده و جدي نگيرند، نمي توانند در مسير برطرف کردن نابرابريهاي موجود در زمينههاي آموزشي، اقتصادي و زيرساختي گامهاي مؤثري بردارند و در اين صورت قطعا پيامدهاي آن ميتواند به شدت بر روند رشد و شکوفايي منطقه تاثير منفي بگذارد. در حال حاضر، مناطق محروم و روستايي گلستان با کمبود منابع آموزشي، زيرساختهاي ضعيف و دسترسي محدود به خدمات بهداشتي و شغلي مواجهاند. عدم توجه به اين چالشها ميتواند منجر به تشديد شکافهاي اجتماعي و اقتصادي شود. در صورتي که مسئولان به اين موضوعات توجه جدي نداشته باشند، استان با کاهش انگيزه جوانان براي ماندگاري و فعاليت در مناطق خود روبهرو خواهد شد که نتيجه آن مهاجرت نيروي انساني و کاهش سرمايه اجتماعي است. در نتيجه، استان گلستان نه تنها از روند جهاني توسعه عقب خواهد ماند، بلکه در درازمدت با بحرانهاي اجتماعي، بيکاري گسترده و نارضايتي عمومي مواجه خواهد شد. در اين راستا، اقدامات فوري و تصميمگيريهاي هوشمندانه براي ايجاد فرصتهاي برابر در تمام نقاط استان ضروري به نظر ميرسد؛ در غير اين صورت، فرصتهاي بالقوه استان براي تبديل شدن به يکي از قطبهاي اقتصادي و فرهنگي کشور به هدر خواهد رفت.