خليج گرگان که سال 1354 همراه تالاب ميانکاله به‌عنوان نخستين مجموعه تالاب بين‌المللي جهان در کنوانسيون رامسر ثبت شد، از دهه 80 شمسي با خشکيدگي تدريجي روبه‌رو شده و لايروبي کانال آشوراده در سال 1402 تنها فرصت سه تا چهار ساله براي نجات آن ايجاد کرد؛ حالا در آستانه سفر رئيس‌جمهور به استان، اميدها براي تصويب رديف ملي و نجات قطعي اين پهنه آبي افزايش يافته است. به گزارش ايرنا، خليج گرگان با مساحت 400 کيلومتر مربع و عمق متوسط 3.5 متر، زيستگاه پرندگان مهاجر و ماهيان خاوياري بود و نقش کليدي در اقتصاد دريا محور استان داشت، اما از سال 1380 با کاهش تراز آب درياي خزر و سدسازي‌هاي روسيه روي رودخانه ولگا که 85 درصد آب خزر را تأمين مي‌کند، روند خشکيدگي شتاب گرفت.

بر اساس گزارش‌هاي سازمان حفاظت محيط زيست، شوري خليج از 20 هزار در سال 1398 به 32 تا 33 هزار واحد در سال جاري رسيده و بهره‌بردار خاويار از 50 تن به کمتر از يک تن کاهش يافته است. لايروبي کانال آشوراده به طول 11.5 کيلومتر در اسفند 1400 با دستور رئيس‌جمهور وقت آغاز شد و با 350 ميليارد تومان اعتبار از سازمان مديريت بحران و 150 تا 200 ميليارد تومان از منابع سازمان بنادر، در آبان 1402 به اتمام رسيد و شوري را از 50 به 28 واحد کاهش داد، اما کارشناسان محيط زيست مي‌گويند بدون اقدامات تکميلي، خشکيدگي کامل ظرف سه سال آينده رخ خواهد داد.

خليج گرگان اکنون در آستانه تبديل شدن به کانون 60 هزار هکتاري ريزگرد شور قرار دارد و مسئولان گلستان مي‌گويند لايروبي کانال آشوراده در سال 1402 تنها فرصت سه تا چهار ساله ايجاد کرد و تکميل طرح 16 گانه علاج‌بخشي به تصويب رديف اعتباري ملي در بودجه 1405 وابسته است. معاون هماهنگي امور عمراني استاندار گلستان گفت: کاهش 48 درصدي بارش نسبت به ميانگين بلندمدت و 40 درصدي نسبت به سال گذشته همراه با ساخت 18 سد توسط روسيه روي رودخانه ولگا که 85 درصد آب درياي خزر را تأمين مي‌کند و افزايش ميانگين دما، خليج را به نقطه بحراني رسانده است.

سيدمهدي مهيايي با اشاره به دو بعد زيست‌محيطي و اقتصادي بحران افزود: خشک شدن کامل خليج گرگان مي‌تواند ريزگردهاي شور را به شهرهاي شمالي و جنگل‌هاي هيرکاني برساند و اقتصاد دريا محور استان شامل آبزي‌پروري، تجارت دريايي و گردشگري را نابود کند.

وي يادآور شد: استحصال خاويار از 50 تن در دهه‌هاي گذشته به کمتر از يک تن کاهش يافته و عمق آب براي پهلوگيري کشتي در بندرگز و بندرترکمن ديگر کافي نيست. معاون استاندار گلستان لايروبي 11.5 کيلومتري کانال آشوراده در سال 1402 با 350 ميليارد تومان اعتبار از سازمان مديريت بحران و 150 تا 200 ميليارد تومان از منابع داخلي سازمان بنادر و کشتيراني را تنها اقدام نجات‌بخش تا امروز دانست و گفت: اين عمليات شوري را از 50 به 28 واحد کاهش داد و فرصت سه تا چهار ساله ايجاد کرد اما بدون اقدامات تکميلي، خشکيدگي کامل حتمي است. مهيايي پيشرفت زهکشي 280 هکتار اراضي منتهي به خليج را 50 درصد و اجراي آبياري نوين در بالادست براي کاهش مصرف آب و افزايش حق‌آبه را 30 تا 35 درصد اعلام کرد و افزود: لايروبي 180 کيلومتر انهار اصلي و فرعي و 500 کيلومتر رودخانه‌هاي قره‌سو و گرگان‌رود و تکميل تصفيه‌خانه‌هاي فاضلاب شهرهاي ساحلي مانند کردکوي با 40 درصد پوشش، بندرگز با 80 درصد و بندرترکمن با 35 درصد از ديگر برنامه‌هاي ضروري است. وي با بيان اينکه تخصيص اعتبارات عمراني گلستان تا امروز زير 20 درصد بوده تأکيد کرد: همه پروژه‌ها ملي هستند و به دليل تحريم‌ها و عدم بازگشت درآمد نفت، پيشرفت کند است.

مهيايي گفت: پيگيري‌ها براي سفر رئيس‌جمهور در اوايل دي‌ماه به استان انجام شده و نامه رسمي رئيس مجلس براي تخصيص هزار ميليارد تومان در سال 1405 دريافت شده اما سازمان برنامه و بودجه هنوز رديف اعتباري را نهايي نکرده است.

نماينده غرب گلستان در مجلس نيز با انتقاد از نبود مديريت واحد و مرکزي براي اجراي طرح جامع نجات خليج و تالاب ميانکاله گفت: همه چيز به مطالعات بي‌پايان منوط شده و دستگاه‌ها يکديگر را مقصر مي‌دانند.

عبدالجلال ايري لايروبي کانال آشوراده را بر اساس مطالعات سازمان محيط زيست بهترين اقدام دانست و افزود: اين اقدام شوري را بيش از 50 درصد کاهش داد اما بدون پمپاژ آب تازه از بالادست، مشکل حل نمي‌شود.

وي ايده‌آل را ورود آب شيرين با شوري زير 20 واحد دانست و گفت: حتي آب با شوري 20 هزار واحد درياي خزر هم قابل قبول است. نماينده غرب گلستان در مجلس با اشاره به هدررفت حجم قابل توجهي از آب خروجي نيروگاه برق نکا که هم‌اکنون مستقيم به درياي خزر مي‌ريزد پيشنهاد داد: با اجراي طرح انتقال، اين آب به خليج گرگان هدايت شود.

ايري تأکيد کرد: اين اقدام نه تنها هزينه چنداني ندارد و عمدتاً مديريتي است، بلکه مي‌تواند به‌طور قابل توجهي شوري خليج را کاهش دهد و حق‌آبه طبيعي آن را تأمين کند. وي افزود: مطالعات اوليه اين طرح آماده است و در صورت تصويب در سفر رئيس‌جمهور، مي‌تواند يکي از سريع‌ترين و کم‌هزينه‌ترين راهکارهاي علاج‌بخشي خليج گرگان باشد.